Yapılar, kullanım ömürleri boyunca çeşitli yükler altında çalışırlar. Bu yükler, yapı elemanlarının boyutlandırılmasında ve tasarımında dikkate alınması gereken önemli etkenlerdir. Yapılara etkiyen yükler, genel olarak üç gruba ayrılabilir: Kalıcı yükler, hareketli yükler ve yatay yükler.
Kalıcı yükler (G), yapı elemanlarının kendi ağırlıklarıdır. Bu yükler, yapının inşa edilmesiyle birlikte oluşur ve yapının ömrü boyunca değişmez. Kalıcı yükleri oluşturan yapı elemanları şunlardır:
- Döşeme ağırlığı (döşeme betonu + tesviye betonu + kaplama + sıva)
- Kiriş ağırlığı
- Duvar ağırlığı (dolgu malzemesi + bağlama harcı + sıva)
- Kolon ağırlığı
- Çatı ağırlığı
Kalıcı yüklerin hesabında, yapı elemanlarının hacimleri ve malzeme yoğunlukları kullanılır. Malzeme yoğunlukları için TS ISO 9194 yönetmeliği referans alınabilir.
Hareketli yükler (Q), yapı elemanına zaman zaman etkiyen ve yer değiştiren statik yüklerdir. Bu yükler, yapının kullanım amacına ve fonksiyonuna bağlı olarak değişir. Hareketli yükleri oluşturan etkenler şunlardır:
- Eşya yükleri
- İnsan yükleri
- Kar yükü
- Buz yükü
Hareketli yüklerin hesabında, TS 498 yönetmeliği referans alınabilir. Bu yönetmelikte, farklı yapı tiplerine göre hareketli yük değerleri verilmiştir.
Yatay yükler (E), yapıya yatay olarak etki eden statik veya dinamik yüklerdir. Bu yükler, yapının dengesini ve rijitliğini sağlamak için önemlidir. Yatay yükleri oluşturan etkenler şunlardır:
- Deprem yükü
- Rüzgar yükü
- Toprak itkisi
- Sıvı yükü
Yatay yüklerin hesabında, TBDY yönetmeliği referans alınabilir. Bu yönetmelikte, deprem bölgesi, zemin sınıfı, yapı periyodu gibi parametrelere göre deprem kuvveti hesaplanabilir. Rüzgar yükü için TS 498 yönetmeliği referans alınabilir.
Diğer yükler (T), yapının davranışını etkileyen ancak diğer gruplara dahil edilemeyen yüklerdir. Bu yükleri oluşturan etkenler şunlardır:
- Sıcaklık farkından oluşan yük
- Büzülme ve sünmeden oluşan yük
- Farklı oturmalardan oluşan yük
- Patlama veya yangın gibi olağanüstü durumlardan oluşan yük
Diğer yüklerin hesabında, TS 500 yönetmeliği referans alınabilir. Bu yönetmelikte, sıcaklık değişimi, büzülme ve sünme etkilerine ilişkin değerler verilmiştir.
Comments